Dönüşüm – Franz Kafka (Kitap İncelemesi)
Dönüşüm, Franz Kafka’nın en bilinen öykülerinden biridir. Kafka bu kitabında, bir sabah dev bir böcek olarak uyanan Gregor Samsa adlı karakteri itinayla işliyor. Evin geçiminden sorumlu olan Gregor’un tüm görevlerinden sıyrılacak bir dönüşüm yaşamasıyla evdeki dengeler büsbütün değişir.
Çirkin görünen dönüşüm, insanın birey olma yolunda yaşadığı zorluklardan ötürü bir hayvana dönüşme arzusundan doğar. Söz konusu hayvan, olması gereken insandır. Kitabı daha detaylı ele almak gerekirse aile ilişkilerinden başlamak doğru olacaktır.
Dönüşüm Kitabı ve Aile İlişkileri Üzerine
Aslında Dönüşüm, toplumun en küçük parçası olan aile yapısına aynı zamanda toplumsal ilişkilerin de özeti olabilecek aile ilişkilerinin temeline değiniyor. Evde üstüne düşen görevleri yerine getiren biri, tüm aile tarafından sevilir ve saygı görür. Kişi, ailenin isteklerine göre hareket ettiği sürece bir sorun yoktur. Ancak bir gün hiçbir şey yapamaz hale gelirse her şeyi birer birer kaybeder.
Gregor’un dev bir böceğe dönüştüğü ilk günlerde ailesinin ondan hala bir umudu vardı. İyileşip eski sorumluluklarını yükleneceğine inanıyorlardı. Özellikle kız kardeşi ona karşı inanılmaz derecede düşünceli tavırlar sergilemekteydi. Odasını düzenli olarak temizler ve yemeğini getirirdi. Ama zamanla durum can sıkıcı olmaya başlar. Bir gün bu sevecen, iyilik dolu kardeşi şu cümleleri kurar;
“Buradan gitmeli… Tek çare bu, baba. Ama onun Gregor olduğu düşüncesini kafandan atman gerek. Bizim asıl felaketimiz, bunca zaman bu düşünceye inanmış olmamız. Fakat o nasıl Gregor olabilir ki? Gregor olsaydı eğer, insanların böyle bir hayvanla birlikte yaşamalarının olanaksızlığını çoktan anlar ve kendiliğinden çıkıp giderdi…”
Artık Gregor’dan umut tamamen kesilmiştir. Odası temizlenmez, yemek yemiyor oluşu umurlarında olmaz. İşe yaramaz bir varlık, bir fazlalık olarak bulunuyordur o evde. Eski düzene geri dönülmeyeceği aşikârdır. Aslında günden güne ölmektedir Gregor.
Birey olmayı başaranlara karşı bir tavırdır bu. Ailenin, daha geniş kapsamda toplumun istediklerini yerine getirmeyen bireyler bulundukları yapının parçası olarak kabul edilmez. Aileler çocuklarının iyiliklerini istedikleri ölçülerde bir kölelik istemektedir.
Rollerin Değişimiyle Bireyin Başkalaşımı
Dönüşüm sadece Gregor için olmamıştır. Evdeki diğer bireyler de bütünüyle olmasa da bir başkalaşım yaşarlar. Evde her işin üstesinden gelen biri varken ailenin diğer bireyleri neredeyse hasta kişiliklere bürünürler. Çünkü yapmak zorunda oldukları bir şey yoktur. Bir gün dengeler bozulduğunda onlar için de bir değişim zorun hale gelir.
Kitabın bir bölümünde Gregor, yıllardır çalışmayan ve zar zor yürüyen babasındaki değişimi fark ediyor. Gregor artık çalışamayacak durumda odasında hapsolurken babası işe girmek zorunda kalmıştır. Uzun süre odasından çıkmayan Gregor, bir gün odasının dışında dururken işten gelen babasıyla karşılaşır. Onu hiç görmediği bir halde görür; dimdik ve capcanlıdır. Sanki başka bir adam gibi görünür.
Önceleri evde hiçbir sorumluluğu olmayan kız kardeşi, en başta Gregor’un bakımı olmak üzere birçok konuda sorumluluk almıştır. Beraberinde özgüvenini de kazanan bu kız için de büyük bir değişim söz konusudur. Hasta anneleri ise hasta halleri devam etse de eskisine oranla iyi durumdadır.
Tabii şüphesiz ki en büyük değişim, tüm aile bireylerinin Gregor’a olan bakış açısında olmuştur. Dönüşüm, aile ve toplum yapısına derin göndermelere sahip olsa da, bu işlevinden daha fazla anlam barındırmaktadır.
Diğer kitap incelemelerimize buradan ulaşabilirsiniz.
Yazar
