Ahmet Hamdi Tanpınar Kimdir
Ahmet Hamdi Tanpınar, 1901-1962 yılları arasında yaşamış Türk yazardır. Aynı zamanda şair, akademisyen ve siyasetçidir. Cumhuriyet döneminin ilk öğretmenlerinden olan Tanpınar, Türk edebiyatına önemli eserler kazandırmış ve kendinden sonraki nesilleri etkilemiştir.
Eğitim Hayatı ve Edebiyata Yönelimi
Ahmet Hamdi Tanpınar, 23 Haziran 1901’de Şehzadebaşı İstanbul’da doğmuştur. Ancak babasının kadı olması nedeniyle çocukluğu, Ergani Madeni, Sinop, Kerkük, Musul, Siirt, Antalya gibi yerlerde geçer. İlk ve ortaöğretimini de bu yerlerde tamamlamak durumunda kalır.
Tanpınar, 1923 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinden mezun olmuştur. Fakültede öğretim üyesi olan Yahya Kemal Beyatlı’dan etkilenerek Türk ve Batı edebiyatlarını yakından tanımış, kendisi de şiir yazmaya ve yayımlamaya başlamıştır. Şiirleriyle tanındığı kadar roman, öykü ve incelemeleri ile de tanınmıştır.
Ahmet Hamdi Tanpınar’ın 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi (1949) adlı inceleme kitabı, Tanzimat dönemi Türk edebiyatı konusunda yazılan en kapsamlı ve özgün inceleme olarak geçer.
Çalışma Hayatı
Ahmet Hamdi Tanpınar, Konya, Ankara Kız ve Erkek Liseleri, Gazi Eğitim Enstitüsü, İstanbul Kadıköy Lisesi, Bağlarbaşı Amerikan Koleji gibi okullarda edebiyat öğretmenliği yapmıştır.1933 yılında Ahmet Haşim’in ölümü üzerine Güzel Sanatlar Akademisi’ne mitoloji ve estetik öğretmeni olarak atanmıştır.
1939 yılında Hasan Ali Yücel tarafından Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı profesörlüğüne getirilmiştir. Ancak 1942 yılında Maraş milletvekilliğine seçilince bu görevinden uzaklaşmıştır. 1948’de estetik öğretmenliğine, 1949’da ise Edebiyat Fakültesi’ndeki görevine geri dönmüştür.
Şiirlerinin Özellikleri
Tanpınar’ın 1921-1923 yıllarında Dergah dergisinde yayımlanan ilk şiirlerinde Ahmet Haşim’in etkisi olduğu görülür. Bu şiirlerinde düşsel konuları duygusal üslupla işleyerek sonsuzluk hissini yakalamaya çalışmıştır. Sonraki şiirlerinde Paul Valery’nin etkisiyle yetkinlik arama düşüncesi göze çarpar. Şiirlerinde var olan sonsuzluğa ulaşma duygusu, şiirlerinin kendine özgü bir gizemi olmasını sağlar.
Tanpınar, yaşamın içinden esinlendiği aşk, doğa, ölüm gibi duyguları aşırı uçlarda değil, bilinçli bir duyarlılıkla yumuşatarak eserlerine yansıtmıştır. Sonsuzluk ve aşk konularının yanında zaman kavramını da eserlerinde ana tema olarak kullanmıştır. “Bursa’da Zaman” adlı şiirinde, şehirdeki geçmiş ve şimdiki zamanı iç içe geçmiş olarak sunar ve zamanı imgelerle somutlaştırır.
Tanpınar, şiirde özgün bir ses geliştirmiştir. Bunu yaparken hecelerin sağladığı olanaklardan ziyade kendine özgü aliterasyonlar, ulantı dizleri ile sağlamıştır. Onun şiire bakış açısında, şiirin şiir olarak var oluşundan başka bir amacı yoktur.
Tanpınar’ın Öykü ve Romanları
Şiir de olduğu gibi öykü ve roman türlerinde de başarılı eserler ortaya koyan Tanpınar’ın ilk öyküsü “Geçmiş Zaman Elbiseleri”dir. Şiirlerindeki sonsuzluk duygusunu, öykülerinde bulmak güçtür. Çocukluğundan ve gözlemlerinden yola çıkarak betimlediği öykü kahramanları, yaşamlarına anlam arayan insanlardır.
Ülkü dergisinde yarım kalan tefrikası Mahur Beste (1944) sayılmazsa, Tanpınar’ın kitap olarak yayımlanan ilk romanı 1949’da yayımlanan Huzur’dur. Ahmet Hamdi Tanpınar romanlarında zaman kavramını gözden kaçırmadan, kahramanların iç çatışmalarına, serüvenlerini işlemiştir. Alışılmışın dışında bir öykü, roman anlayışı ile düz yazı alanında sanatlı bir üslup yaratmıştır.
Ahmet Hamdi Tanpınar Eserleri
Roman:
- Huzur (1949)
- Saatleri Ayarlama Enstitüsü (1962)
- Sahnenin Dışındakiler (1973)
- Mahur Beste (1975)
- Aydaki Kadın (1987)
- Suat’ın Mektubu (2018, haz. Handan İnci)
Şiir:
- Şiirler (1961)
İnceleme:
- XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi (1949, 1966, 1967)
- Tevfik Fikret (1937)
Deneme:
- Beş Şehir (1946)
- Yahya Kemal (1962)
- Edebiyat Üzerine Makaleler (1969) (ölümünden sonra derlenmiştir)
- Yaşadığım Gibi (1970) (ölümünden sonra derlenmiştir)
Hikâye:
- Abdullah Efendinin Rüyaları (1943)
- Yaz Yağmuru (1955)
- Hikâyeler (yazarın ölümünden sonra derlenmiş olan bu kitap, iki kitabındaki hikâyelerin yanı sıra daha önce kitaplaşmamış hikâyeleri de içermektedir)
Yazar
