Fütürizm Sanat Akımı ve Fütürist Sanatçılar (Gelecekçilik)
Fütürizm sanat akımı diğer adıyla gelecekçilik, İtalyan yazar Filippo Tommaso Marinetti ve onun çevresinde toplanan genç sanatçıların oluşturduğu edebiyat ve sanat akımı olarak şekillenmiştir. Marinetti, 20 Şubat 1909’da La Figaro gazetesinde Fütürizm Bildirisi yayımlayarak bu akımın kurucusu olmuştur.
Öncelikle Fütürizm akımı özellikleri üzerinde duracağız. Ardından sanatta ve edebiyatta fütürizmi ele alıp, fütürist sanatçılar kimlerdir, bunlardan bahsedeceğiz. Fütürizm akımı Türk temsilcileri hakkında da kısa bilgi vereceğiz. Yazının sonunda 21. Yüzyıl Fütürizm Bildirgesi ‘ni bulabilirsiniz. Haydi başlayalım;
Fütürizm Akımı Özellikleri
- Gelecekçilik akımı, geçmişin, geleceğin gelişmesini köstekleyeceği için müzelerin ve kitaplıkların yok edilmesini savunur.
- Fütürizm, Nietzsche ve D’Annunzio’dan, anarşi ve fovizmden esinlenmiştir.
- Fütürizm sanat akımı, eş zamanlılığı, hızı, heyecanı, makinenin ve eylemin güzelliğini, savaşı, erkekliği ve şiddeti yüceltir.
- Fütürist sanatçılar, hareketi eş zamanlılığı içinde anlatabilmeyi deneyerek tek bir uzamda heyecanları, duyumları, anıları, çağrışımları yansıtırlar.
- Fütürizm akımı, enerji ve gücü yüceltmeye yabancı olan kübizme ve fovizme biçim yönünden karşı çıkar. Bununla birlikte farklı yönlerden bu iki akımın özelliklerinden faydalanır. (Örneğin; Ressam Gino Severini, fütürizmin dinamizmiyle kübizmin yapılaştırma biçimini kaynaştırmak istemiş ve lirik biçimler, saf renkler kullanmıştır. Bahsi geçen tablo: Moulin-Rouge’da Ayı Oynarken, 1919)
Sanatta Fütürizm ve Umberto Boccioni
1910’dan başlayarak fütürist resmin ilk dönemine canlılık veren beş İtalyan ressamdan (Giacomo Balla, Umberto Boccioni, Carlo Carra, Luigi Russolo ve Gino Severini) oluşan bir topluluk kurulmuştur. Milano’da Marinetti ile karşılaşan bu beş ressam, genç İtalyan sanatçılara, İtalya’da sanatın durumunu anlattıkları uzun bir bildiri yöneltmişlerdir.
Bu topluluk yine aynı dönemlerde, Duchamp’ın ve kübistlerin etkisini gözler önüne seren kompozisyonlar yapmıştır. Hareketi eş zamanlılık içinde tek bir uzamda yansıtmışlardır. Böylece Umberto Boccioni ‘nin, dördüncü boyut adını verdiği uzam, sezgisel bir derinlik kazanmıştır. Fütürizm akımı öncüsü Boccioni, dinamik sıralanışları ve gerçeklikleri içinde duyumların bir birleşimini yapmıştır. (Esneklik, 1912; Sürekliliğin Uzamdaki Biçimleri, 1913)
Topluluğu yönlendiren Buccioni ‘nin ölümü ile Fütürizm akımı bütünlüğü bozulmasa da akım için ilk dönem sona ermiştir. 1914’te topluluğa mimar Sant’Elia katılmıştır. Sant’Elia, özellikle dev makineler gibi düşlediği çağdaş kentlerin örgütlenmesi yolunda birçok tasarı geliştirmiştir. (La Citta nuova – Yeni Kent)
Sanat alanında fütürizm etkisi, özellikle Rusya’da 1917 devriminden önce, devrim sırasında ve sonrasında büyük ölçüde hissedilmiştir. Zamanla Fütürizm akımı, heykel sanatına, tiyatroya, dekorasyona, müziğe de etki ederek faşist devletin resmi sanatı haline gelmiştir. Ocak 1921’de ikinci fütürist dönemi başlamış ve Mussoli’ni etkisiyle faşizme bağlanmıştır.
Fütürist Ressamların Bildirgesi
Marinetti’nin başlangıçta, Carra Boccioni ve Russolo gibi ressamlar tarafından ortaya konan bir eylem programı niteliğindeki Fütürist Şiirin Bildirgesi’ni Fütürist Ressamlar Bildirgesi (1910) ve ardından 1912’de Paris’te bir sergi izlemiştir. Fütürizmin kurulmasına öncü olan bildiri, sanatçıların takip edebilecekleri bir pozitif artistik program patikası içermekteydi. Bu eksikliği kapatmak için İtalyan fütürist ressamlar ve Marinetti 1914 yılında Fütürist Resim İçin Teknik Bildiri adını verdikleri yeni bir bildiri yayımlamıştır.
Fütürist Ressamlar :
Umberto Boccioni, Giacomo Balla, Gino Severini, Carlo Carrà, Aleksandra Ekster, Giorgio Morandi, Joseph Stella, Emilio Pettoruti, Primo Conti, Elena Guro…
Edebiyatta Fütürizm ve Marinetti
Fütürizm sanat akımı, edebiyatta bir yıkım, kışkırtma ve yenilenme olarak kendini göstermiştir. Edebiyatta Fütürizm, Marinetti’nin Fütürizm Bildirgesi ‘ni yayımladığı gün doğmuştur. Marinetti bu bildiride 11 madde ile savaşı övmeye, hızın ve otomobilin güzelliğini vurgulamaya, saldırıyı, taşkınlığı yüceltmeye ve müzeleri, kitapları yok etmeye, ahlakçılığı alt etmeye çalışır.
Fütürist Edebiyatçılar :
Filippo Tommaso Marinetti, Vladimir Mayakovski, Velimir Khlebnikov,Ezra Pound,D. H. Lawrence,Giovanni Papini,Carlos Filipe Porfirio…
Fütürizm Akımı Türk Temsilcileri
Fütürizm akımı Türk temsilcileri denildiğinde karşımıza tek bir isim çıkıyor. Nazım Hikmet Ran, Türk fütüristler arasında ilk akla gelen isimlerden biridir. Fütürist şiiri ile bir örnek vermek istiyoruz;
MAKİNALAŞMAK
Trrrum,
Trrrum
Trrrum
Trak tiki tak
Makinalaşmak
İstiyorum
Beynimden etimden iskeletimden
geliyor bu!
Her dinamoyu
altıma almak İçin
çıldırıyoruml
Tükrûklû dilim bakır telleri yalıyor
damarlarımda kovalıyor
oto – dlrezinler lokomotifleri III
Trrrum,
Trrrum,
Trrrum
Trak tiki tak!
Makinalaşmak
İstiyorum
Nazım Hikmet Ran
! Günümüzde fütürizm hareketini canlandırmak isten bir topluluk, Fütüristler Derneği ‘ni kurmuştur. 21. Yüzyıl Fütürizm Bildirgesi’ne buradan ulaşabilirsiniz.
Yazar
