Sabiha Bengütaş Kimdir – Türk Heykeltıraş
Sabiha Bengütaş, 1904-1992 yılları arasında yaşamış Türk ressam ve heykeltıraştır. Aynı zamanda Sabiha Ziya olarak da bilinir. Çünkü Bengütaş soyadını evlendikten sonra almıştır. Kendisi Türk kadın heykeltıraşları için öncü olarak kabul edilen, değerli bir sanatçımızdır. Sanayi-i Nefise Mektebi Heykel Bölümünden mezun olan ilk kadın heykeltıraş olarak literatüre geçmiştir. Heykelcilik alanındaki erkek egemen meslek rolünü yıkarak kadınlara yol gösterici olmuştur.
İlk Türk kadın heykeltıraş olan Sabiha Bengütaş’ın evlenmeden önceki eğitim ve sanat hayatını anlatırken Ziya soyadını kullanacağım. O dönemlerde her şeyi “Sabiha Ziya” olarak yaptığı için bu şekilde daha doğru olacağını düşünüyorum.
Sabiha Ziya Eğitim ve Sanat Hayatı
1902’de İstanbul’da doğan Sabiha Ziya, ilköğrenimini Eyüp Sultan Reşadiye Numune Mektebi’nde tamamlamıştır. Babasının görevi nedeniyle Şam’a giderek, eğitiminin dört yılını orada sürdürmüştür. Bu dönemde bir yıl boyunca Fransız Katolik Mektebi’nde eğitim almıştır. Ailesi ile İstanbul’a döndüğünde Büyükada’ya yerleşmiş ve Fuat Paşa Okulu’ndan mezun olmuştur. Ziya’nın resme olan arzusu erken yaşlarda başlamış ve bu yeteneğini geliştirmek için henüz liseyi bitirmeden Sanayi-i Nefise Mektebi’nde resim bölümüne girmiştir.
Sabiha Ziya, Sanayi-i Nefise Mektebi’nde Feyhaman Duran‘ın öğrencisi olmuştur. Resim derslerinden birinde antik bir büstün kopyasını çizdiğinde, bu çalışma heykel öğretmeni İhsan Bey’in dikkatini çekmiştir. Çalışması büyük beğeni toplayan Sabiha Ziya, resim bölümünden heykel bölümüne geçiş yapmıştır. Böylece heykel bölümünün ilk kız öğrencisi olmuştur. Aynı zamanda Türk plastik sanatları eğitiminde resmi kayıtlara geçen en erken kadın heykel öğrencisi olarak yerini almıştır.
Öğrencilik hayatı boyunca birçok yarışmaya katılmış ve yedi yarışmayı kazanmıştır. Bu yarışmalardan biri, Abideler komisyonunun düzenlediği ve kazananları İtalya’da Heykeltıraş Pietro Canonica‘nın yanına çalışmak için göndereceği yarışmadır. Sabiha Ziya, bu yarışmayı da kazanarak İtalya’ya gitmiş ve Canonica’nın atölyesinde 18 ay çalışmıştır. Bu dönemde Roma Güzel Sanatlar Akademisi’ne yazılarak Ermenegildo Luppi’nin atölyesinde eğitim almıştır. 1924 yılında ise Sanayi Nefise Mektebi’nden mezun olmuştur.
31 Temmuz 1925 günü açılan Galatasaray Sergisine, biri Ahmet Hâşim’in büstü olmak üzere üç eseri ile katılmıştır. 1926 yılında yapılan sergiye ise Hakkı Şinasi Paşa, Âkil Muhtar ve ressam Hikmet Bey’in büstleriyle katılmıştır. Taksim’deki Cumhuriyet Anıtı’nın yapımı sırasında İtalyan heykeltıraş Pietro Canonica’nın asistanları arasında yer almıştır.
1933 yılında Abdülhak Hâmid‘in torunu diplomat Şakir Emin Bey ile evlenmiştir. Bu yıl itibariyle Bengütaş soyadı ile tanınmıştır. Eşinin görevi sebebiyle evlendikten sonra Brüksel’e giderek buradaki müzeleri ve sanat eserlerini görme imkânı bulmuştur. Eşi uzun yıllar Türkiye’nin Roma elçiliği ve Napoli başkonsolosluğunda görev aldığı için eşi ile birlikte İtalya’da yaşamış ve mesleğini bir süre burada sürdürmüştür.
Sabiha Bengütaş, 1938 yılında Atatürk ve İnönü için açılan heykel yarışmalarında birincilik kazanmıştır. Bu heykellerin eskizlerini Türkiye’de hazırlamış ve Roma’ya giderek orada tamamlamıştır. Eşi emekli olduktan sonra Ankara’ya yerleşen Sabiha Bengütaş, 1992 yılında Ankara’da vefat etmiştir.
Sabiha Bengütaş Eserleri
Sabiha Bengütaş’ın ilk eserlerinden dördü (Namık İsmail, Ahmet Haşim, Bedia Muvahhit büstleri ve kendi büstü) İstanbul Devlet Resim ve Heykel Müzesi‘nde bulunmaktadır. Bengütaş, başta Atatürk olmak üzere birçok önemli ismin heykel ve büstünü yapmıştır. Bu eserleri şu şekilde sıralanabilir;
- Atatürk (Carra mermeriyle yapılmış heykel Çankaya Köşkü’nün bahçesindedir)
- İsmet İnönü (Batı Cephesi Kumandanı giysisiyle, Mudanya Mütarekesi dönemini simgeler, Mudanya’dadır.)
- Abdülhak Hâmid
- Ahmet Hâşim
- Nâmık İsmail
- Bedia Muvahhit
- Prof. Dr. Âkil Muhtar Özden
- Hakkı Şinasi Paşa (İstanbul milletvekili)
- Hikmet Bey (ressam)
- Ali Fuat Paşa
- Mevhibe İnönü
- Hasan Âli Yücel
- Josef Páleníček (Çek piyanist)
- Aysel Öymen
- Roy Kohler
Yazar
